In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
32e zondag door het jaar
Houd je lamp brandend
Duisternis en licht: we komen het overal tegen! En dan is het belangrijk om hierin een vruchtbare weg te bewandelen. Om je lampen goed brandend te houden. Wat geeft voldoende energie om je lamp steeds te laten branden? Hoe blijf je waakzaam in de nacht en blijf je gericht op de morgen?
Wie waakzaam is, merkt ook de signalen op waarop ingegaan kan worden. Waakzaam om op het juiste moment te reageren.
Exegetische notities Evangelie
Matteüs 25,1‑13
In het algemeen hebben Jezus’ parabels, gelijkenissen’ drie kenmerken:
Ze zijn ontleend aan het dagelijks leven in zijn tijd.
Het huwelijk gaf ook ten tijde van Jezus’ leven aanleiding tot plechtigheden. Een daarvan is de basis van deze parabel. De bruidegom, vergezeld door zijn vrienden, begeeft zich naar het huis van de bruid en de bruid, vergezeld door haar vriendinnen, wordt naar de bruidegom geleid.
Ze bevatten een onverwachte wending en / of een onverwacht slot.
In deze parabel laat de bruidegom op zich wachten, verloochent hij de domme meisjes aan het slot met meedogenloze strengheid en de verstandige meisjes willen hun olie niet delen met de dommen.
Ze zijn op iets of iemand toepasbaar.
Dit kenmerk is het doel van de parabel. Hier begeven we ons op het glibberige terrein van de interpretatie. Wanneer we de context bekijken waarin Jezus de parabel vertelt, moeten we terug naar het voorafgaande hoofdstuk in het Evangelie volgens Matteüs. Jezus’ leerlingen vragen naar de tijd van Jezus’ terugkomst en het einde van de wereld.
De bruidegom die op zich laat wachten zal dus Jezus zijn. Hij wordt met ‘Heer’ aangesproken. Deze identificatie is in het slot van de parabel het sterkst. Zijn de woorden weest dus waakzaam, want gij kent dag noch uur van de bruidegom of van Jezus afkomstig? Is de uitspraak voorwaar, ik zeg u niet vrijwel steeds voorbehouden aan Jezus? Is de vergelijking dat de bruidegom Jezus is de reden dat over een bruid in het geheel niet gesproken wordt?
De domme meisjes zouden de joodse leiders kunnen zijn. Ook zij worden voor dom en zelfs blind uitgemaakt. Ze geloofden Johannes de doper niet en ook later zijn ze niet tot andere gedachten gekomen. In de parabel komen ze daarom eveneens later met funest gevolg.
Een marginale plaats nemen de kooplui in. Zijn zij mogelijk te vereenzelvigen met de tempelonteerders? De parabel legt in dat geval een link tussen de kooplui en domme meisjes: ook de joodse overheid onteert de tempel.
Dat de bruidegom midden in de nacht komt, wijst op het onverwachte en onzichtbare van Jezus’ terugkomst.
De verstandige meisjes tenslotte kunnen Jezus’ leerlingen zijn. Zij vieren feest. De blijdschap van het hemels rijk is alleen voor hen weggelegd.
De deur die gesloten wordt, markeert onherroepelijk de scheiding tussen binnen en buiten, tussen hemels rijk en aards rijk, tussen blijdschap en verdriet. Het antwoord op het verzoek van de domme meisjes is onverbiddelijk: ik ken u niet. De joodse leiders kennen de schrift noch de macht van God. Dit te ontkennen leidt tot ontkend worden. De slotzin van de parabel spoort aan tot waakzaamheid. In slaap vallen geeft de vijand immers gelegenheid toe te slaan. Wat houdt de oproep tot waakzaamheid echter in als in de parabel zowel de verstandige als de domme meisjes in slaap vallen? De dommen onderscheiden zich niet van de verstandigen door wakker te blijven. Ook Jezus’ leerlingen ontkomen er niet aan op kritieke momenten in slaap te vallen zoals de scène in Getsemane laat zien. De verstandigen zijn wijs door het meenemen van extra olie. Waakzaam zijn slaat op ‘extra olie meenemen’.
Een interpretatie van de extra olie is niet gemakkelijk te geven. Blijkbaar staat de olie voor iets dat ‘ondeelbaar’ is. Neen, er mocht eens niet genoeg zijn voor ons en jullie samen, zeggen de verstandigen. Olie staat vaak symbool voor de heilige Geest. Denk bijvoorbeeld aan de profeet Samuel, die David met olie tot koning zalfde. Is in de lijn van de eerste lezing ‘wijsheid’ ondeelbaar? In aansluiting bij de tweede lezing zou de extra olie echter (ook?) kunnen verwijzen naar het geduld dat men moet betrachten in de verwachting van de wederkomst van Christus. ‘Geduld’ is niet deelbaar, maar moet je zelf verwerven. Een derde aanknopingspunt biedt misschien de passage dat de gerechtigheid van de mensen groter moet zijn dan die van de joodse leiders anders zullen ze het hemels rijk niet binnentreden. De extra olie kan een beeld zijn voor meer gerechtigheid. Zowel voor de schrijver van het boek Wijsheid als voor Matteüs liggen wijsheid en gerechtigheid zeer dicht bij elkaar. Ook gerechtigheid is niet deelbaar, maar dient verworven te worden. De oproep tot waakzaamheid geldt veeleer diegenen die de gerechtigheid niet kennen. Je bent verstandig en wijs als je wél inhoud weet te geven aan die gerechtigheid, want bij Jezus’ terugkomst is dat het enige selectiecriterium. En het is onverbiddelijk.
Themastelling
Wijsheid is overal te vinden als je er maar voor openstaat. Wijsheid zoekt jou. Wijsheid houdt rekening met de toekomst als je niet lichtzinnig denkt. Wijsheid vraagt om verantwoordelijk gedrag. De kardinale deugd Prudentia uit de oudheid nam het christendom over. Wijsheid werd een spil waarom het draait.
Suggestie: lantaarn knutselen
Voor kinderen kun je zoeken naar een manier om eenheid en waakzaam zijn te verbeelden.
Knutsel van een glazen pot of fles een lantaarn door aan de buiten verschillende kleurtjes papier te plakken. Het vlammetje dat binnenin brandt is het vuur dat zich op verschillende manieren laat zien aan de buitenkant, en zo zich verspreidt. Ook nog gebruiken voor Sint Maarten in de streken waar dat gevierd wordt op 11 november!
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
