In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering – tijdens de lockdown op afstand te volgen op televisie en internet – van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
Nieuwjaar – Moederschap van Maria
Maria bekleedt in onze katholieke traditie een bijzondere plaats. Met en door haar is de Christus in menselijke gestalte onder ons verschenen. Het is een nieuw begin in de geschiedenis van de mensheid. Wellicht is hiermee ook een ‘link’ te leggen met het feest van Nieuwjaar dat we vandaag vieren.
Maria is de Moeder van God: het is geloofstaal die ons wil openen om het mysterie van Kerstmis beter in te gaan. Zij heeft ons Jezus de Christus geschonken. De heilige Naam van haar Zoon is kracht voor iedere volgeling van Hem.
Exegetische notities Evangelie
Lucas 2,16-21
Deze perikoop is een bekende episode uit het kerstverhaal en wordt ook gelezen in de Dageraadsmis. Het is geen historisch verslag maar een verhaal dat de theologische betekenis van de verhaalde gebeurtenissen weergeeft. Hier wordt vooral de aandacht gericht op de identiteit van het pasgeboren kind en op de betekenis van deze geboorte voor de wereld.
De herders hebben zojuist de boodschap van de engel gehoord dat er een redder is geboren en ze gaan op weg om te zien wat hun geopenbaard is. De vondst van het pasgeboren kind stemt precies overeen met wat hun door de engel als teken gegeven is. De boodschap van de engel, eigenlijk een boodschap van God, blijkt precies te kloppen. Het is als een profetie die vervuld wordt. De herders verkondigen alles wat ze gehoord en gezien hebben aan ieder die het horen wil, maar Maria bewaart alles in haar hart. Het zal een geheim blijven totdat God de tijd rijp acht om zijn plan verder te ontvouwen. Eens zal dit pasgeboren kind een redder blijken te zijn.
De evangelist Lucas maakt duidelijk dat Maria en Jozef als vrome, wetsgetrouwe joden de regels van de joodse Wet volgden. In vers 21 vertelt hij dat Jezus na acht dagen besneden is, zoals gebruikelijk in het jodendom. Het kind wordt opgenomen in het volk van Israël. Het kindje ontvangt ook de naam Jezus, de naam die al door de engel Gabriel aan Maria was geopenbaard in vers 1,31. De naam is dus geen willekeurige keuze, maar is bepaald door God, al voor het kind in de moederschoot was ontvangen. De naam Jezus betekent ´God redt´ en geeft meteen het levensdoel aan van dit kind. Zijn naam zal een zegen zijn voor de mensheid. De geboorte van Jezus is een bewuste daad van God. En Maria heeft als de moeder van Jezus daar een belangrijk aandeel in gehad.
In het vervolg van deze Bijbeltekst wordt ook melding gemaakt van een ander joods gebruik, de opdracht van Jezus in de tempel veertig dagen na zijn geboorte. Het is duidelijk dat Jezus opgenomen is in het Verbond van God met zijn volk en vandaaruit zijn rol kan vervullen.
Focus
De eerste lezing past goed bij deze Nieuwjaarsdag. We hopen natuurlijk op een gezegend jaar waarin voorspoed en vrede ons ten deel mogen vallen. In de psalm wordt gebeden voor een zegen niet alleen voor onszelf maar voor alle volkeren. De brief van Paulus en de evangelietekst maken duidelijk van wie we verlossing mogen verwachten. De komst van Jezus Christus heeft dat mogelijk gemaakt. Ook de heidenen kunnen als Gods kinderen aanvaard worden. Jezus was geboren ‘onder de wet’. Als lid van het joodse volk kon Hij spreken over God als zijn Vader. Hij was ook ‘geboren uit een vrouw’ en was zodoende één van ons. In de tekst van Numeri wordt de naam van de Heer op het volk gelegd ter zegening. Voor de christenen is het de naam van Jezus die heil en zegen brengt. Daarmee is ook duidelijk waarom we op deze dag het moederschap van Maria vieren. Dankzij de uitverkiezing van Maria ontving Jezus de menselijke natuur, waardoor Hij één werd met ons allen. Zij maakte een nieuw begin mogelijk in de geschiedenis. Met de titel ‘Moeder van God’ wordt zij aangeroepen van geslacht op geslacht.
Suggestie: icoon
Vandaag staat Maria centraal als de Moeder Gods. Er zijn prachtige afbeeldingen, iconen van haar te vinden op internet – ook gratis te gebruiken op een projectiescherm met beamer. Maar het mooiste is natuurlijk om een echte icoon in het liturgisch centrum op te stellen. Ofwel van Maria als de Moeder Gods ofwel de icoon van de Geboorte die in deze kersttijd uiteraard ook heel passend is.
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
