Johnny Cash Jr., de handpop met zonnebril, leren jas en gitaar is ondertussen een fenomeen geworden in de Duitse gevangeniswereld. Een donkere figuur? Absoluut niet. De handpop inspireert door zijn gezichtsuitdrukking en het gemak van bespelen. Dit maakt het gemakkelijker voor het gevangenispastoraat om toegang te krijgen tot de mensen. Zélfs tot de stoere jongens achter de tralies.
door Meins Coetsier
De geboorte van Johnny Cash Jr. in 2018 zorgde in de twee Duitse penitentiaire inrichtingen in Hünfeld en Fulda voor grote hilariteit. De onverwachte verschijning van Johnny Cash Jr. – die verwijst naar het optreden van zijn legendarische ‘vader’ in Folson Prison – bracht de gemoederen onder de gevangenen in beweging en zorgde voor vele lachende gezichten en euforie tijdens de kerkdiensten. Het idee om de monotone sfeer in de gevangenis te doorbreken met een Kumquats handpop – die zo’n vijftien jaar geleden door twee pedagogen in Duitsland ontwikkeld werd – is onder meer geïnspireerd door het werk van mijn zus Marlyn Coetsier. Met haar Nederlandse theatergezelschap Tg. Winterberg maakt zij beeldende, energieke, rauw-poëtische voorstellingen waarin objecten en installaties, poppen en acteurs op eigenzinnige wijze worden gecombineerd. Haar bekroonde theaterwerk is hoogst inspirerend en gaat onder de huid… En, zo vroeg ik mij af, misschien kan ik dat ook, maar dan in het klein: in de gevangenissen met een rauw-poëtische pop iets in beweging brengen.
Aangezien ik zelf geen opleiding genoten heb op het gebied van poppentheater, koos ik voor een bestaand model: een professionele pedagogische handpop, ook wel ‘Kumquats handpop’ genoemd. Dit Kumquats-‘model’ is in Duitsland al langer bekend en de poppen zijn sinds enkele jaren een groot succes; de vraag naar deze figuren is zeer groot. Zelf heb ik Johnny Cash Jr. op basis van zo’n bestaande Kumquats pop op een middag gemaakt en met toegevoegde materialen (zonnebril, gitaar, kerstlichtjes etc.) ontwikkeld om zo deze legendarische figuur voor de gevangenis te verfijnen en voor te bereiden. Het basismodel is van hoogwaardig materiaal, dat natuurlijk een voordeel was. Wat ik overigens van mijn zus geleerd heb, is dat iedere pop die men maakt uniek is en zijn/haar eigen karakter heeft, hetgeen heel belangrijk is om óók een gevangenispubliek te kunnen overtuigen.
Het was natuurlijk spannend om te zien hóe mijn publiek zou reageren. Omdat Johnny zeer licht wend- en speelbaar is, kon ik tijdens de kerkdiensten de pop gemakkelijk bewegen door met de ene hand het gezicht en de mond te bespelen en met de andere, de hand van de pop op de gitaar. Daarbij kan men er ook voor kiezen om twee handen van Johnny tegelijk te bespelen. Wanneer je theoretisch met twee personen tegelijk speelt, kan de ene persoon het gezicht bewegen en de ander de gitaar. Om het gevangenispubliek echter te bereiken is het van groot belang dat het gezicht allerlei uitdrukkingen kan aannemen en dat ook de tong – voor het zingen – afzonderlijk kan worden bewogen. Uiteindelijk kwam Johnny Cash Jr. goed over en kan hij in principe alles wat een mens ook kan, hetgeen dit poppenspel zo fascinerend maakt. Sinds 2018 begeleidt hij ons muziekproject Divine Concern en laat ik hem zo af en toe zingen of praten, maar soms ook met de gitaar spelen. Bijvoorbeeld tijdens de kerstviering in de Duitse lockdown in 2020 hebben wij met Johnny Cash Jr. vanuit de gevangeniskerk in de JVA Hünfeld een eenvoudige muziekvideo gemaakt (‘Wild Christmas’) die op Youtube te zien is.
Critici vragen nu: is dit waar het ‘goddelijke’ zou moeten ontstaan? Met poppentheater in de kerk? Het opmerkelijke is, dat Johnny Cash Jr. bij vele bajesklanten die hem ‘in het echt’ zien reactie oproept: humor, vertedering en ontroering, maar ook is contact snel gemaakt. Cabaret-artistique en/of variété? De klanken van zijn gitaar beloven een nieuw begin en zijn donkere stem roept geen angst op. Zelfs onder de huidige omstandigheden van pandemie en lockdown, of klimaatverandering en de alledaagse geweldsscènes, gaat de boodschap van deze ‘tragic comic popstar’ in de bajes niet verloren. Er klinkt hoop door de ‘message’ van Johnny Cash Jr. in zijn recente song ‘Wild Christmas’. Bij sommige gevangenen is deze boodschap ook in de huidige crisis binnengekomen, ook al lijkt het maar voor even. Het verlangen naar vrijheid en naar een vreedzamere wereld blijft bestaan.
Dr. Meins G.S. Coetsier studeerde filosofie aan The Milltown Institute of Theology and Philosophy (De Nationale Universiteit van Ierland) en promoveerde aan de Universiteit van Gent zowel in de Wijsbegeerte als in de Vergelijkende Cultuurwetenschap. Na postdoconderzoek aan de Universiteit van Zürich werkt hij als diaken en gevangenispastor voor het Bisdom Fulda en als deeltijds onderzoeker aan Trinity College Dublin.
Giften voor de realisatie van diaconale projecten in de gevangenis kunnen worden gestort op een rekening die wordt beheerd door het gevangenispastoraat van het Bisdom Fulda. U kunt uw gift storten op DE24 5305 0180 0089 0017 38 / BIC: HELADEF1FDS, tenaamstelling: ‘Meins Coetsier’, met vermelding ‘Spende – Jail House College’.
