In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering – tijdens de lockdown op afstand te volgen op televisie en internet – van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
Witte Donderdag
Totaal dienstbaar
Witte Donderdag: we gaan als kerkgemeenschap de ‘drie heilige dagen’ in. Zo pakken we onze rijke, lange, vruchtbare traditie op. Wij bouwen verder op de fundamenten die eens gelegd zijn: het leven, het lijden, de dood en het ‘verder dan de dood’ van Jezus de Christus. Deze drie dagen – van Witte Donderdag tot het hoogfeest van Pasen – heet het Pasen van de Heer’, het ‘Paastriduüm’. Dit Pasen van de Heer heeft zijn wortels reeds in het Eerste Verbond. De uittocht uit het land der slaven is reeds (het joodse) Pasen en men gebruikt ongezuurde broden. Op de vooravond van zijn eigen dood neemt Jezus ook brood en deelt. Hij doet meer: Hij wast de voeten van zijn leerlingen: totaal dienstbaar. Hij doet het voor ons, opdat wij doen zoals Hij.
Exegetische notities Evangelie
Johannes 13,1-15
De derde lezing van vandaag bevat ook een verhaal over gedenken, maar nu op een andere manier. Zoals de andere twee lezingen is ook deze met een maaltijd verbonden. Maar bij de eerste twee is het gedenken direct verbonden met het eten. Het eten van de maaltijd zelf is al gedenken.
In de evangelielezing gaat het om een handeling vooraf. Het verhaal maakt ons duidelijk dat het niet alleen om het deelnemen aan de maaltijd gaat. In Jezus’ voorbeeld is het ook van groot belang: hoe bereidt een deelnemer zich voor op de maaltijd? Met welke gezindheid zit deze aan de tafel; hoe gaat de leerling deelnemen? Hoe verhoudt deze zich tot de anderen?
Er is nog een verband met de andere twee lezingen. Opnieuw worden voorschriften en fundament heel direct aan elkaar gekoppeld.
Jezus geeft hier een teken van zijn eigen gezindheid. Hij laat zien hoe Hij naar zichzelf keek, en hoe Hij relaties met anderen aanging. Johannes gunt ons een blik op Jezus die we wel kennen maar die toch verrassend is. Johannes laat ons iets zien van Jezus dat de andere evangelisten niet hebben, als het om het gedenken van Jezus gaat. Jezus zegt niet alleen dat wie de belangrijkste wil zijn, de dienaar van allen moet zijn. Hij doet het al zijn leerlingen ook voor, en Hij geeft daarmee een daadwerkelijk voorbeeld hoe Hij wil dat leerlingen van Hem (van welke tijd ook) met elkaar omgaan. Als iemand Jezus wil gedenken, dan moet hij of zij lef hebben. Jezus gedenken betekent dat een mens de plaats van de minste bediende durft in te nemen. Een daad die ook verzet oproept: dat laat Petrus zien. Hij wil niet dat Jezus deze weg inslaat.
Op deze manier wordt direct de spanningsboog zichtbaar in heel Jezus’ leven, dood en verrijzenis. Mensen, hoe direct ook verbonden met Jezus, zijn lang niet altijd in staat Hem in alles te volgen. Laat staan dat ze al zijn voorschriften willen volbrengen. Hoe concreet is dan ook de opmerking die Jezus maakt: niet iedereen die Jezus overlevert en gedenkt, is zuiver.
Focus
Wat vieren we nu echt met Witte Donderdag? De eerste lezing van vandaag is het fundament onder heel het gebeuren. Zonder de eerste lezing is het feest van vandaag niet te begrijpen. Een belangrijke vraag hierop aansluitend is natuurlijk: wat heeft het Jezus gedaan toen Hij deze tekst voorlas of hoorde voorlezen die avond?
Centraal voor ons staat de gedachtenis aan Jezus: doet dit tot mijn gedachtenis. De belangrijke elementen van Jezus’ testament, zijn: Zijn liefde tot het uiterste; brood breken en delen; een geloofsgemeenschap stichten; mensen op de weg van vrijheid, waardigheid en de goddelijke liefde zetten; dienen is een belangrijk element in de weg om een goed mens te worden… Willen we zo goed zijn als God van ons vraagt, dan is het dienen, totaal dienstbaar zijn, onontbeerlijk.
Suggestie: wake
Het ‘sta op, laten we gaan’ aan het eind van Jezus’ afscheidsrede vraagt erom de kerk / kapel te verlaten. Om daadwerkelijk op te staan, dat is de kracht van de liturgie van Witte Donderdag, en is ook navolging!
Maar misschien is er de mogelijkheid om daarna in de stille kerk nog te bidden, Jezus’ woorden te overwegen, te verwijlen bij de dagen die komen gaan.
Misschien is er zelfs de mogelijkheid voor een wake.
Deze teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
