Vandaag kiest mijn orde (de minderbroeders of franciscanen) een nieuwe minister-generaal. De minister-provinciaals vanuit de hele wereld zijn bij elkaar in een ‘generaal kapittel’ om het wereldwijde beleid van de afgelopen jaren te evalueren en nieuwe lijnen uit te zetten. Hoogtepunt van zo’n kapittel is het kiezen van een generaal bestuur onder leiding van een minister-generaal.
door Hans-Peter Bartels
Het woord ‘generaal’ geeft ons al gauw een associatie met het leger. Dat is hier natuurlijk niet bedoeld. ‘Generaal’ betekent algemeen. ‘Algemeen minister’, ‘algemeen kapittel’ en ‘algemeen bestuur’ dus. Het woord ‘kapittel’ betekent ‘hoofd’ of ‘hoofdstuk’. In dit geval moet het zo ongeveer worden opgevat worden als ‘waar de belangrijkste gebeurtenis of beslissing plaatsvindt’. Tot slot het woord ‘minister’. Dat betekent dienaar. De ministers waren vroeger de ‘dienaren’ van de koning. De ministers in Den Haag nu zijn ‘de dienaren van het volk’ (al vergeten ze dat nog wel eens, volgens mij…) en de minister-provinciaal en de minister-generaal zijn dus de dienaar van de provincie (een geografische ordeseenheid; bijvoorbeeld ‘Nederland’, ‘Noord-Italië’ of ‘Australië en Nieuw-Zeeland’) respectievelijk dienaar van het algemeen.
De term ‘minister’ koos Franciscus van Assisi bewust. Hij wilde geen woorden die gezag uitstraalden (zoals abt (‘vader’) of prior (‘eerste’) dat doen). De minister moet een zijn met de broeders en meer voor hen zorgen als een goede moeder, dan hen (ik zeg het wat bout) commanderen als baas.
Omgekeerde piramide
Onze orde is ook behoorlijk decentraal geregeld. Er zijn ordes, zoals de Jezuïeten, waar de generaal-overste een provinciaal overste kan opbellen en zeggen: ‘Ik heb broeder die en die nodig in Rome’ en de desbetreffende broeder gaat. Bij ons kan dat niet. De minister-generaal kan hooguit opbellen en zeggen: ‘Ik zou het fijn vinden als ik broeder die en die kon inzetten voor deze functie in Rome. Zou dat kunnen?’
Soms wordt wel eens gezegd dat onze orde, net als een bedrijf, wel een piramidestructuur kent, maar dat het puntje hier niet de top, maar de onderkant vormt. Met de minister-generaal onderaan, daarboven de ministers-provinciaals, daarboven de gardiaans (de huisoversten, dit betekent behoeder/wachter, ook al zo’n ‘moederlijke term’) en daarboven de rest van de broeders.
De thermometer in de orde
‘Is die keuze van de minister-generaal dan wel zo belangrijk?’ vraag je je nu misschien af. Toch wel, hoor. De minister-generaal is toch hét gezicht van de orde in de wereld, hij verzorgt ook de banden tussen de verschillende provincies en steekt met regelmaat de thermometer in de orde op zoek naar waar het niet goed gaat.
Ik kan niets anders zeggen, dan dat de huidige minister-generaal – de Amerikaan Michael Perry – dit uitstekend heeft gedaan. Grote zorgenpunt in onze orde is het relatief hoge percentage uittredingen vlak ná de plechtige professie. Verder (een punt vanuit het vorige kapittel) het broederlijk samenleven, het thema ‘Gerechtigheid, Vrede en Eenheid van de Schepping’ als kernthema’s voor ons werken, interreligieuze dialoog (n.a.v. 800 jaar ontmoeting tussen Franciscus en de Sultan) en tenslotte de verhoudingen tussen de broeders die wél (paters) en geen priesters (lekenbroeders) zijn. Die laatsten kunnen nu geen minister worden in de orde. Gardiaan of definitor (bestuurslid op provinciaal of generaal niveau) kan wel. Zou dat niet anders moeten?
Een nieuwe evenwichtskunstenaar
Enfin. Duidelijk is dat een generaal bestuur wel richtingen kan aangeven en proberen de orde in een bepaalde richting te laten gaan. Dus ja, de keuze voor de minister-generaal is zeker belangrijk. En ook de keuze wie. Vanuit welk perspectief kijkt hij naar de orde? Vanuit een Afrikaans of Zuidoost-Aziatisch perspectief, waar de orde (langzaam maar zeker) nog groeit? Vanuit een Zuid-Amerikaans perspectiefpunt waar de ordesgroei er zo ongeveer uit is of een Noord-Amerikaans en Europees niveau, waar er sprake is van een krimp?
Later vandaag zullen we het weten, wier er onderaan het puntje van onze piramide komt te staan… wie er als evenwichtskunstenaar de orde mag leiden en bijsturen, ondanks de wereldwijde grote verschillen.
Ik zou zeggen: hou de Facebookpagina van onze provincie maar in de gaten… ergens vandaag volgt de uitslag…
