Een goede vriend, die mijn voorliefde voor moderne religieuze prullaria kent, mailde mij vannacht bijgaande afbeelding toe. Schot in de roos wat mij betreft. We zien een vrouw met een rode shawl om haar hoofd. Op de achtergrond hangt een kaart van een metrostelsel. In haar ogen hangen de oortjes van een mobiele telefoon. In haar hand houdt ze een blauw boek zonder letters op de kaft. Ze kijkt recht de camera in en daarmee direct de kijker. Mysterieus.
Het kostte niet heel veel moeite om de origine van de afbeelding te vinden, hoewel het plaatje op talloze blogs en sites te vinden is. Het spoor leidde naar een Tumblr-site van ‘Weird Russians’ waar dezelfde vrouw te vinden was onder de veelzeggende titel ‘Saint Urban of Moscow’. Dit Engels laat zich wat moeizaam vertalen in ‘de heilige stedeling van Moscow’ or misschien beter ‘de heilige van de stad Moscow’. De Tumblr is gedateerd op 27 februari 2019 en is gekoppeld aan de gelijknamige site WeirdRussia.com. Hun mission statement luidt: ‘Sinds 2013 brengt WeirdRussia een glimp van de ongebruikelijke kant van Rusland en de Russische samenleving aan niet-Russisch sprekende lezers door het vertalen van populaire en trending Russische internetcontent en discussies in het Engels’.
Dat maakt de interpretatie van de rode dame een stuk gemakkelijker. We weten nu dat de kaart achter het hoofd van de vrouw van het metrostelsel van de Russische hoofdstad is. En wie de kaart erbij pakt ziet direct het stervormig patroon dat achter het hoofd van de vrouw een modernistische aureool creëert. De rode doek om het hoofd van de vrouw roept associaties op met de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe heiligen, symbool van kuisheid en bescheidenheid. Aan haar rechterhand draagt ze echter een gouden trouwring ten teken dat de tijden veranderd zijn en de nieuwe cohorten hemelbestormers niet meer onder de kloosterlingen, maar onder hen die in de wereld blijven, gezocht moeten worden.
In haar oren – althans dat is de suggestie, want haar eigenlijk oren zien we niet – heeft ze de karakteristieke ‘oortjes’ van een mobiele telefoon in, inclusief het mondstuk met microfoontje bij haar kin. Het draadje van de ‘oortjes’ is echter op een merkwaardig sierlijke manier om haar rechter hand gedraaid, alsof het hier gaat om een postmoderne rozenkrans, die ook bij zovele vrouwelijke heiligen in de christelijke iconografie te vinden is. De ‘rozenoortjes’ zijn bovendien om haar hand gedraaid die zich in een klassiek zegende positie bevindt. Deze specifieke houding van de vingers horen thuis in de Ooster-Orthodoxe tradities. Hiermee krijgt ook het naamloze boek in haar andere hand een nadere betekenis: het gaat ongetwijfeld om een Bijbel, een psalterium of een vergelijkbaar devoot boek.
In deze gracieuze combinatie tussen de oude symboliek van het christendom en de postmoderne vormgeving van een 21e eeuws Moskou geven deze heilige een dubbele herkenning. Ze hoort thuis in beide werelden, vormt de brug tussen die twee, bij beiden volledig thuis. Ze kijkt bovendien de kijker recht aan en trekt de kijker hiermee de afbeelding binnen. Je kan als kijker de afbeelding niet negeren. Je kan er voor weglopen, maar dan is dat een keuze. Of je kan er naar blijven kijken, ook dat is een keuze. Ze doet wat een icoon doet: ze kijkt je aan en vraagt om een antwoord. Ze neemt de kijker op in haar compositie. Ze is een 21e eeuws heiligenicoon.
Heilige van de stad Moskou, ora pro nobis.
