Een aansprekende titel. Je wordt onmiddellijk uitgedaagd om je eigen mening hierop te geven. Velen ervaren de kerk niet als fantastisch en in de afgelopen tientallen jaren heeft ‘de kerk’ laten blijken dat er heel wat vuil onder de oppervlakte schuilt. De kerk heeft het boetekleed moeten aantrekken en nog steeds wordt de kerk en de mensen van de kerk aangekeken op wat er allemaal aan seksueel misbruik, aan financiële malversaties, aan misbruik van macht is geschied. En toch luidt de titel van dit boek van de bekende Vlaamse kerkjurist en voormalig rector-magnificus van de Katholieke Universiteit van Leuven, Rik Torfs: De kerk is fantastisch.
door Joost Jansen
De kerk is fantastisch omdat hij zo onvolmaakt is en zo beschadigd! Dat is kort maar krachtig de verklaring van de titel. Rik Torfs is blij dat hij geen ecclesioloog is, zegt hij tegen het einde van zijn boek. Een ecclesioloog is iemand die nadenkt en leert over het eigene van de kerk. Ondanks de schandalen zal een ecclesioloog altijd positief eindigen. Torfs is een kerkjurist en heeft als zodanig vaak te maken met de duistere krochten van de kerk, daar waar bedienaren de plank misslaan, of nog erger. In plaats van positief te eindigen, zal een kerkjurist eerder realistisch eindigen. En toch blijft de kerk fantastisch…
In een achttal kleinoodjes laat Rik Torfs zien waar zijn bewering op stoelt. De inhoud van ieder hoofdstuk is vaak onverwacht als je uitgaat van wat de titel in eerste instantie oproept.
De kerk als gebouw: dat het een gastvrij gebouw mag zijn. God woont er en God is gastvrij. Ook al gebeurt er weinig en is het gebouw ‘er zomaar’ dan nog is de kerk een verwijzend teken in een stad dat verbindt.
De kerk als verrotting is voor mij misschien het meest intrigerende hoofdstuk. Torfs laat zich inspireren door de Franse jezuïet Michel de Certeau, een heel oorspronkelijk denker, zijn tijd ver vooruit. In het falen van het instituut ligt de kracht van het christelijk leven. Verrotting geeft humus en op humus kan iets nieuws groeien.
De kerk voor ongelovigen: in de kerk is ruimte voor alle vormen van geloof: ongeloof, twijfel, atheïsme. De zegen van paus Franciscus op 27 maart j.l. op een leeg Sint Pietersplein was voor ‘Urbi et orbi’, voor stad en wereld, zonder onderscheidingen.
De kerk als oase: schept zelfs oases zoals het asielrecht. Vergeten we niet het morele asielrecht dat het biechtgeheim is!
De kerk als hospitaal: we horen op de achtergrond paus Franciscus die de kerk ziet als een veldhospitaal, open voor allen en ieder. Kerk wordt zo snel gekoppeld aan moralisme en dat moralisme heeft haar de das omgedaan. Toen Paulus VI in 1968 zijn encycliek Humanae Vitae uitbracht met een aanscherpen van de huwelijksmoraal was dit voor veel katholieken het moment om die kerk te verlaten. De kerk moet eerder een Blijde Boodschap uitstralen en ieder opnemen om de wonden te laten helen. Het is een kerk van barmhartigheid, generositeit, vergiffenis die de profane samenleving met haar ‘contrat social’ niet kan aanreiken.
De kerk en humor: humor is levensnoodzakelijk wanneer je er positief in de staat en er – ook ambtshalve – in werkt. Al eeuwenlang heeft de kerk (het instituut) de neiging om aan te schurken tegen ideologische stromingen en de heersende machthebbers. ‘Humor beschermt de waarheid.’ Dor humor schep je ruimte voor de groei van de waarheid.
De kerk en schoonheid: er zijn veel mooie kerken, wie geniet er niet van? Die schoonheid heeft vaak een religieuze dimensie, voor gelovigen en niet-gelovigen.
De kerk en de opstanding: de kerk is een van de laatste plaatsen in onze samenleving waar het verrijzenisgeloof wordt beleden. Heeft verrijzenis ‘nut’? Je kunt je ook afvragen; ‘Heeft liefde ‘nut’?’
De kerk is ontzettend onvolmaakt. Het christendom is fragmentair. En daarom is de kerk geen geolied systeem en dus geen ideologie. De kerk is een levend organisme, met al haar feilen. En daarom blijft die kerk fantastisch.
Een ‘fantastisch’ boek.
Rik Torfs | De kerk is fantastisch | Kok Boekencentrum Uitgevers | Utrecht | 2020
