Het verhaal wordt keer op keer opgerekt zodat de makers ons meer afleveringen van de hitserie kunnen voorschotelen; dat zie ik ook wel. Toch ben ik een enorme sucker voor de The Handmaid’s Tale. Onder alle heftige fictie gaat de televisieserie namelijk over hele wezenlijke zaken. Seizoen 4 heb ik dan ook weer bingewatchend uitgekeken.
door Simone Ooms
Voor wie de serie niet kent: deze is gebaseerd op het gelijknamige boek van Margaret Atwood en speelt zich af in de totalitaire staat Gilead, de voormalige Verenigde Staten van Amerika. Door milieuvervuiling is een wereldwijde crisis ontstaan: de geboortecijfers zijn zó drastisch gedaald dat vruchtbaarheid en kinderen een kostbare zeldzaamheid zijn geworden. In Gilead pakt men dit probleem voortvarend aan door vruchtbare vrouwen die niet voldoen aan de morele eisen die de staat aan hen stelt (lees: bijna allemaal), te dwingen om handmaids, dienstmaagden, te worden. Hun ‘heilige’ taak is om kinderen te baren voor de hotemetoten van het regime. De staat legitimeert dit met het Bijbelse verhaal van Rachel en Bilha. Zo is eigenlijk alles in Gilead overgoten met een verstikkende, religieuze saus en zeer selectief gebruik van Bijbelcitaten: enerzijds omdat de stichters van Gilead daadwerkelijk een bepaalde overtuiging hebben en deze aan iedereen willen opdringen, anderzijds ook uit puur strategisch oogpunt omdat dit kritiek van bijvoorbeeld andere landen in de kiem smoort – want: vrijheid van godsdienst, nietwaar? In de serie volgen we handmaid June Osborne (Elisabeth Moss): een ontwikkelde, 21e eeuwse, gewone vrouw die van het ene op het andere moment in deze walgelijke vorm van slavernij beland is.
Het blijft spannend
In het eerste seizoen zijn Junes momenten van verzet (afgewisseld door fases van gelatenheid en wanhoop) en de uitkomsten daarvan nog relatief klein, maar zowel haar verzet en als haar netwerk groeit. De sfeer wordt steeds grimmiger, er staat steeds meer op het spel. Seizoen 4 begint vlak nadat June erin geslaagd is om een grote groep kinderen per vliegtuig naar Canada te smokkelen. Daarbij is ze zelf achtergebleven om te vechten zodat het vliegtuig veilig kon vertrekken (en de makers van de serie er een extra seizoen achteraan konden plakken). Ook in dit nieuwe seizoen krijgt June de mogelijkheid om naar Canada te vluchten. Afgezien van de vraag of dat deze keer wél lukt, draait het er vooral om of zij mentaal in staat is de keuze te maken om haar dochter in het horrorland Gilead achter te laten. Wil ze voor haar strijden in Gilead of vanuit Canada… of moet ze deze strijd volledig loslaten en accepteren dat het kwaad nu eenmaal is geschied, dat ze haar dochter voorgoed kwijt is? Kún je dat als moeder? Het blijft spannend tot het laatste moment, want ondanks het oprekken van het verhaal weten de makers van de serie hun publiek aan de buis gekluisterd te houden.
[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=rg_160Be71g[/embedyt]
Aan het denken gezet
Er zit heel veel in deze, wel erg heftige, serie: je wordt aan het denken gezet over godsdienstvrijheid en misbruik daarvan, de vraag wanneer de internationale gemeenschap moet ingrijpen, de manier waarop met vluchtelingen om wordt gegaan, emancipatie (ook in de zin van: mogen kiezen voor een ‘ongeëmancipeerd’ bestaan), de rechten van vrouwen, kinderen en minderheden (in Gilead worden onder meer homoseksuelen, door het regime gender traitors genoemd, ongenadig vervolgd) en persoonlijk politiek engagement en activisme: Gilead, zo zien we in flashbacks in de eerdere seizoenen, is natuurlijk niet helemáál van het ene op het andere moment ontstaan. In eerste instantie is June, die nogal moe wordt van haar zeer feministische moeder, niet iemand die vanwege de geleidelijke doch steeds verdere inperking van haar rechten de barricaden op gaat: ze komt er thuis wel uit met haar geweldige man Luke. Als zij en Luke eindelijk de ernst van de situatie inzien en met hun dochtertje het land proberen te ontvluchten, is het te laat… véél te laat. De drie worden van elkaar gescheiden en June belandt in The Red Center waar ze wordt ‘opgeleid’ (lees: mishandeld en mentaal gebroken) tot handmaid.
Rauwheid en complexiteit
Toch zijn deze ‘nadenkertjes’ niet wat mij het meeste raakt in The Handmaid’s Tale. De momenten die me echt raken zijn die van de rauwheid en complexiteit van emoties en onderlinge verhoudingen van de personages.
Onder de terreur van Gilead maakt iedereen al snel vuile handen, al is het maar door lijdzaam toe te kijken. Iedereen doet nu eenmaal wat hij of zij moet doen om te overleven; en verzet is lang niet altijd succesvol en heeft vrijwel altijd een (hele hoge) prijs. June weet in haar strijd tegen het regime veel te bereiken, maar anderen worden daar veelal de dupe van. Dat maakt haar zeker niet bij iedereen geliefd. Ook als kijker vraag je je wel eens af: is het het allemaal waard?
Na alles wat June is aangedaan en na alle vernederingen en ontberingen die zij heeft moeten doorstaan, kunnen we haar immense woede invoelen en verlangen we samen met haar naar de vernietiging van haar vijanden; liefst door haarzelf, natuurlijk. Tegelijkertijd zien we haar in dit seizoen ook steeds meer als een ongeleid projectiel, een radeloze moeder die om zich heen mept en, ondanks haar zorgzaamheid, bij vlagen geen enkele boodschap meer heeft aan de risico’s waaraan zij anderen door haar acties blootstelt. Je begrijpt het volkomen en tegelijkertijd kun je niet om de vraag heen: is dit wel een goede manier van verzet plegen?
Nare kant van June
Bovendien steekt er, net als in de eerdere seizoenen maar wel sterker, soms een hele nare kant van June de kop op: liefde en zorgzaamheid worden plotseling gevolgd door iets heel gemeens, bazigs of manipulatiefs – vaak weer onmiddellijk gevolgd door momenten van spijt en tederheid. Wederom wordt deze emotionele achtbaan prachtig vertolkt door Elisabeth Moss. June Osborne is een mens van vlees en bloed… en na alle traumatische ervaringen niet meer de vrouw die ze ooit was. Ze is zeker geen heilige – of alleen maar een nobele heldin die steeds precies weet waar ze mee bezig is.
Zal haar verharde of haar zachte kant uiteindelijk de overhand krijgen? Ook dat is een spannende vraag die The Handmaid’s Tale zo levensecht maakt; en zo verfrissend ten opzichte van de vele ‘gemakkelijke’ Hollywoodhelden met een strak plan, weinig emotionele diepgang en hooguit een paar stoere verwondingen… die na hun avonturen zonder veel moeite weer overgaan tot de orde van de dag.
Licht, donker, ingewikkeld…
June staat wat dat betreft niet op zichzelf. Alle personages, of ze nu bij de good guys of bad guys horen, hebben hun lichte en donkere kanten. Niemand is alleen maar goed of alleen maar slecht: we zien het onder andere bij June die af en toe haast duivels uit de hoek kan komen (denk bijvoorbeeld aan de scène waarin zij een jong, misbruikt meisje aanzet tot moord op één van de daders), maar bijvoorbeeld ook bij bad guys die een enkele keer ineens over hun hart strijken of hun twijfels beginnen te krijgen – of die nu getriggerd worden door in de knel geraakt eigenbelang of hogere motieven: ook dat is ingewikkeld. En aan welke kant ze ook staan, allemaal hebben ze wel íets op hun kerfstok. Naarmate het verhaal vordert, wordt dit voor de personages zowel emotioneel als wat onderlinge verhoudingen betreft steeds ingewikkelder.
Door de extreme en uiterst grimmige setting wordt dit natuurlijk uitvergroot en op scherp gezet (direct of indirect iemands dood op je geweten hebben is in The Handmaid’s Tale eerder regel dan uitzondering), maar deze ingewikkeldheid van het leven kennen we natuurlijk allemaal. Hoe gaan we om met degenen die ons (diep) gekwetst hebben? Kunnen we vergeven of zijn er daden die te erg zijn om te kunnen vergeven? Hoe kunnen we leven met de dingen die we zelf gedaan hebben en waar we niet trots op zijn; met onze eigen lelijke, donkere kanten? Kunnen wij ook deze liefhebben?
The Handmaid’s Tale is zeker geen gezellige serie voor de faint-hearted om zomaar even te kijken. Wél is het een heel menselijk verhaal dat je regelmatig prikkelt tot nadenken over belangrijke thema’s en het (jezelf) stellen van lastige vragen.
Laat seizoen 5 (jawel!) maar komen.
Seizoen 4 van The Handmaid’s Tale is inmiddels in zijn geheel te bekijken op Videoland.
