In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van de aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
16e zondag door het jaar
Rust wat uit!
Er zijn hele veel methoden om tot rust te komen, van tranquilizers tot yoga in allerlei vormen. Bij de ene methode word je uit het hier en nu gehaald in een hemelse sfeer, bij een andere methode blijf je helemaal in de werkelijkheid van alledag. De meeste methoden zijn sterk ‘ik’-gericht. Het kan verbazen dat het vieren van liturgie niet in het rijtje van meditatiemethoden is opgenomen. Ook liturgie kan een rustgevend effect hebben. En er is meer: het gaat om het ‘ik’ dat ingebed is in een ‘wij’, en dat ‘wij’ is weer gericht op God die op ons gericht staat. Hij wil dat we even uitrusten, om dan weer op pad te gaan.
Exegetische notities Evangelie
Marcus 6,30-34
De evangelielezing van vandaag opent met de apostelen. Dit is de enige keer dat Marcus de Twaalf apostelen noemt, ‘uitgezondenen’, en het is in deze context de meest kernachtige benaming die hij kan bedenken. Kernachtig is ook de aanduiding van wat de Twaalf op hun tocht hebben meegemaakt. Marcus heeft duidelijk geen interesse in details. Jezus is bezorgd voor zijn leerlingen. Ze hebben, net als hijzelf, behoefte aan een rustperiode. Dat is toch wel een opmerkelijke uitspraak. Het werk lijkt gedaan. Het zaad is gezaaid en in afwachting van de groei van het zaad mag er nu gerust worden. De beschrijving doet denken aan de rust die God geeft, waarover werd gezongen in de antwoordpsalm, maar ook aan het slapen van de leerlingen in Getsemane.
Echter: nog steeds zijn zij omringd door een grote menigte. De opmerking dat ze zelfs geen tijd hadden om te eten, is tekenend. Marcus voert de spanning op en laat tevens een hoofdgedachte van deze perikoop zien: Jezus en zijn apostelen laten zich opeten door de menigte. Het waarom wordt straks duidelijk. De reeds vaker genoemde boot vervult weer een rol. De eenzame plaats wordt niet nader ingevuld en dat is ook niet nodig. Ze dient als contrast voor de plaats van de talrijke gaande en komende mensen. Het idee van het alleen zijn springt nogal in het oog. Marcus zegt het hier twee keer en dat valt op, want in het algemeen schrijft Marcus nooit tweemaal vlak achter elkaar wat hij in één keer kan zeggen. Het is dus wel heel nadrukkelijk. Het alleen zijn is een gedachte die bij Marcus vaker voorkomt. Jezus neemt zijn leerlingen verscheidene keren in afzondering. Iedere keer wanneer er een grote openbaring zal volgen, worden de leerlingen apart gezet. Het alleen zijn geeft de tekst een zekere intimiteit mee.
Maar nu is er een misrekening in het spel. De rust wordt verstoord, want de mensen hebben de richting gezien, waarheen de boot vaart. Zij willen Jezus niet loslaten en gaan te voet naar de plaats waar de boot aan land gaat. In stereotype bewoordingen vertelt Marcus dat Jezus medelijden voelde bij het zien van de menigte. In het Grieks staat het werkwoord splangchnizomai. Hierin zit het woord splanchnon dat ‘ingewanden’ betekent. Een adequate vertaling in het Nederlands zou dus kunnen zijn: Hij voelde medelijden met hen in hart en nieren. Jezus kan om die reden niet nalaten hen uitvoerig te onderwijzen (waarbij Marcus niet vertelt wat Jezus onderricht). Hij moet wel.
De mensen zijn als schapen zonder herder. Jezus lijkt niet alleen qua naam op Jozua uit het Eerste Testament, die Mozes gaat opvolgen zodat het volk van JHWH niet wordt als een kudde schapen zonder herder. Hoewel herders in Nederland op de vingers van een hand te tellen zijn, is het beeld voor ons niet vreemd. We mogen daarbij ook bedenken dat een schaap zonder herder een schaap zonder voedsel en water is. Dat is de reden waarom op onze lezing in het Evangelie van Marcus ook ogenblikkelijk het broodwonder volgt.
Jezus leek met zijn apostelen af te stevenen op rust en het leek op een idylle. Maar dat is het juist niet, zolang er schapen zonder herder zijn.
Er is nog een tweede reden waarom er geen sprake van een idylle kan zijn. Marcus onderbreekt het verhaal van de uitzending van de Twaalf niet voor niets door het relaas van de martelaarsdood van Johannes de Doper, die trouw aan God en zijn Tora, stierf in de gevangenis. Ook dat is een prelude op de lotgevallen van de apostelen in de toekomst.
Focus
Requiescat In Pace. Moge hij rusten in vrede. Drie Latijnse woorden die – vaak afgekort tot R.I.P. – onlosmakelijk verbonden zijn met de dood, een toestand die het eind inhoudt van alle moeiten van het leven. Rust maakt de mens vrij van smart, drukte, last, hinder, ongenoegen, onenigheid, twist, verwarring, oorlog, kortom: alles wat als negatief ervaren wordt. De gelovige vindt die rust in een herderlijke en medelijdende God. Hij hoeft zich niet ongerust te maken. Dat is voorwaar een geruststellende gedachte.
Suggestie: fles met zand en water
Bij de overweging kunt u gebruik maken van een fles met zand en water, wat symbool staat voor rumoerigheid en tot stilstand komen: wanneer je de fles schudt dan wordt het water troebel. Laat je het een poosje staan, dan kun je de grond weer aanschouwen en is het water van de bron weer helder. Je kunt je weer spiegelen in de Bron en de opdracht van God weer helder voor ogen houden. Ieder mens heeft het nodig om tot rust te komen en weer op te laden. Je kunt enkel geven wanneer je ook kunt ontvangen. God wil je voeden in de rust zodat je de kracht weer ontvangt om door te gaan. Zo blijf je verbonden met de bron en kun je het tumult weer aan.
Deze teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
