In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering – tijdens de lockdown op afstand te volgen op televisie en internet – van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
Vierde zondag van de Advent
Gods vrucht dragen
Op de vierde zondag van de Advent richt de Traditie zich op Maria, zij die binnenkort de moeder van Gods Zoon zal worden. Het is ook een intiem gebeuren: Maria krijgt bezoek van een engel, een boodschapper van God. De kerkvaders hebben het er over dat Maria allereerst de vrucht van God in haar hart ontving en pas daarna in haar schoot. De vrucht van God dragen: heeft ons woord ‘godsvrucht’ daarmee van doen?
Exegetische notities Evangelie
Lucas 1,26-38
De tekst neemt de lezer eerst mee naar de plek van handeling (verzen 26-27). Lukas doet dit in het begin van zijn evangelie herhaaldelijk. Hij begint steeds met de plaats van de gebeurtenis aan te wijzen, de mensen die in die tijd leefden, en dan de persoon over wie het gaat. De tekst is daarmee ingebed in een groter geheel. Heel direct koppelt Lukas wat nu gebeurt aan de zwangerschap van Elisabet, die in haar de zesde maand is van de zwangerschap. Daarna is er opnieuw een engel, zoals bij Zacharias in de tempel. We lezen de dialoog tussen de engel en Maria (verzen 28-38). Het weggaan van de engel (vers 38) vormt de afsluiting van deze perikoop.
De groet van de engel is bijzonder. In het Grieks staat er chaire. Dit Griekse woord kan op drie manieren vertaald worden: wees gegroet, vreugde voor jou, sjaloom voor jou.
Gabriël spreekt Maria aan als een gezegende: vol van genade. Ook hierin is het woord vreugde verborgen.
Haar wordt gezegd: de Heer is met jou. Het wil aangeven dat Maria zomaar om niet wordt aangesproken. Ze wordt niet aangesproken op basis van wat ze bereikt heeft of op een status. Ze wordt aangesproken zoals God naar haar kijkt…
Maar ze wordt tegelijk aangesproken op een manier die anders is dan gewoonlijk. Ze wordt met deze begroeting geplaatst in een rij van mensen die God ook zo direct aanspreekt: Mozes, Samuël, Gideon… Heel de oudtestamentische geschiedenis komt hier in deze simpele groet voorbij. Hier resoneert de geschiedenis van de roeping van alle Bijbelse personen. Maria schrikt daarvan: wat overkomt me nu?
In het vervolg zien we eigenlijk eenzelfde opbouw: de engel spreekt grote woorden. En Maria reageert op haar eigen wijze door eenvoudige vragen te stellen.
De engel trekt zich in eerste instantie niets aan van de vraag naar de realiteit. Hij spreekt opnieuw grote woorden, en wel over de heilige Geest en de Zoon van God. Maar in tweede instantie zien we hoe hij Maria laat zien hoe die grote woorden al realiteit zijn geworden. Hij verbreedt het perspectief en laat Maria verder kijken dan haar eigen kamer. Bij Elisabet die net als Sara en net als Hanna onvruchtbaar was, is het wonder geschied: ze is zwanger.
De grote woorden die de engel spreekt vallen terug op de beloften aan David: zijn huis zal tot in eeuwigheid heersen over Israël.
En het grijpt terug op de beroemde tekst uit Jesaja: zie de maagd zal zwanger worden.
De vrouw en haar kind zijn een teken voor ons. Ze zijn het teken van de belofte dat mensen kunnen leven zonder volledig bepaald te worden door conflicten, polemieken, wantrouwen enzovoort. Het teken dat er een begin mogelijk is van echte vrede, van sjaloom. En dat teken kan je al zien in deze vrouw met haar kind.
Het antwoord van Maria is weer van een verrassende eenvoud. Ze laat zich invoegen in de oudtestamentische reeks van mensen die ‘ja’ zeiden tegen God. Ze wil God de ruimte geven om zijn werk te doen. Als werktuig van zijn handelen onder mensen. Maria plaatst niet zichzelf in het centrum, maar God. Maria wil mee in Gods bekommernis om mensen.
Deze tekst zou een andere titel (dan de gebruikelijke: aankondiging van de geboorte van Jezus) moeten krijgen: namelijk de roeping van Maria.
Focus
De lezingen wijzen ons een weg die niet gemakkelijk is, namelijk ons geheel en al toevertrouwen aan God. Het zijn de stemmen van profeten en engelen die duidelijk maken dat Jezus, zoon van Maria, ook de Zoon van God is. De vraag is nu: wie durft dat te geloven?
De roeping van Maria is een teken dat veel vraagt van mensen: waarop berust jouw vertrouwen? Waar leef jij van? Hoe bouw je muren en versterkingen om je heen? Of: bouw je op iets anders? Durf je echt op God te vertrouwen? Maar ook: wat mag je vragen aan God?
Suggestie: Bisschoppelijke adventsactie
In de bisschoppelijke adventsactie staat dit jaar ondersteuning voor ondervoede moeders en kinderen centraal. Wie honger lijdt, kan nauwelijks ontsnappen aan de armoedeval: de vicieuze cirkel van armoede, ondervoeding en gebrekkige opleiding. In de Missionaire Agenda 2020-3 en op www.adventsactie.nl is hier meer over te lezen.
De teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
