In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering – tijdens de lockdown op afstand te volgen op televisie en internet – van aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
Vijfde zondag in de veertigdagentijd
Je leven winnen
We vieren liturgie altijd in een context: zowel in tijd als in ruimte. Vandaag worden geconfronteerd met onze kwetsbaarheid. We dachten de wereld te kunnen ‘maken’, ook een beetje naar ons eigen beeld en gelijkenis. Paus Franciscus had zes jaar geleden al een encycliek uitgebracht (Laudato Si’!), maar pas met de coronacrisis werden we met de neus op de feiten geduwd. Het gaat om leven, om een leven in samenhang, om leven in een ‘gemeenschappelijk huis’. Willen we hier duurzaam aan bouwen dan zullen er mensen zijn die het onderspit durven delven maar die dan wel door God opgewekt worden. Zij winnen leven!
Exegetische notities Evangelie
Johannes 12,20-33
Over de intocht van Jezus in Jeruzalem zeggen de Farizeeën: ‘We komen geen stap verder, kijk maar, de hele wereld loopt hem achterna,’ (Joh.12,19). Tot deze wereld behoren ook enige Grieken die Jezus willen zien. De Grieken waren een groot gevaar voor het Jodendom. Ze waren geen militaire, politieke of commerciële vijand, maar vormden een cultureel gevaar. Dat die Grieken kwamen vragen om Jezus te zien was een geweldige doorbraak. Het was ongehoord.
Johannes schotelt ons een opmerkelijk en niet gemakkelijk te vatten verhaal voor. De Grieken benaderen Jezus indirect via Filippus, die vervolgens niet goed weet wat hij met het verzoek moet en Andreas raadpleegt. Deze twee leggen het verzoek van de Grieken aan Jezus voor. Het lijkt alsof Filippus, de apostel met de meest Griekse naam, de missionaire geest van de groep leerlingen belichaamt. Ook het antwoord van Jezus is indirect en het is onduidelijk of hij zich tot de leerlingen of tot de Grieken richt.
Jezus zegt dat zijn dood een vruchtbare dood zal zijn zoals een graankorrel die, slechts door begraven te worden en te sterven, vrucht draagt. Zijn antwoord kijkt over de dood heen. Dan wordt Jezus door angst overvallen. Hij beseft dat het uur is gekomen. Hij is met zichzelf in een tweestrijd die Luther zo fraai een ‘duellum mirabile’, een wonderlijk duel, noemde. Het lijkt of Johannes hier een eigen versie geeft van Jezus’ doodsangst in Getsemane zoals die beschreven is in de andere evangeliën. Jezus vraagt, bidt en smeekt in korte hakkelige zinnen. Maar in tegenstelling tot wat Matteüs, Marcus en Lucas beschrijven over Getsemane, doet Jezus dat hier in de groots mogelijke openbaarheid. Terwijl hij nog spreekt over de betekenis van leven en lijden, sterven en verheerlijking, raakt hij plotseling diep aangegrepen en ontroerd in het zicht van zijn verschrikkelijk lijden. Jezus voelt zich op de proef gesteld. Angst en pijn worden hem te machtig. Hij moet kiezen: voor zichzelf of voor de Vader. Het antwoord is echter duidelijk. Jezus keert zich naar de wil van de Vader. De vrijwilligheid van zijn lijden en dood wordt duidelijk. Hij roept zijn Vader aan en een stem uit de hemel geeft antwoord. De Vader bekrachtigt wat hij voor Jezus tijdens zijn leven heeft gedaan en ook verder blijft doen.
De reactie van het volk valt uiteen in tweeën. Sommigen houden de stem uit de hemel voor een natuurlijk verschijnsel. Ze denken dat het heeft gedonderd. Ze zien niet dat het teken iets voor hun eigen leven betekent en voelen zich niet geroepen. Ze blijven buiten de openbaring die Jezus brengt. Anderen houden de stem voor een bovennatuurlijk verschijnsel. Een engel, een gezant van God, heeft tot Jezus gesproken. Maar ook zij blijven buiten de openbaring, omdat ze denken dat het gebeuren alleen voor Jezus geldt. Het uur van Jezus dat zijn lijden, dood en verheerlijking brengt, kondigt ook het oordeel van de wereld aan. De uitdrukking vorst van deze wereld staat voor het gepersonifieerde kwaad, dat naar voren komt in het ongeloof van de wereld ten opzichte van Jezus als de Zoon van God. Maar dit kwaad wordt overwonnen door het kruis. En omhooggeheven van de aarde zal Jezus allen tot zich trekken.
Focus
De vastentijd is een tijd van omkeer, bekering, inkeer. Het is ook een tijd om de gezindheid van het eigen hart goed onder ogen te zien. En een tijd om goed uit de Schrift te horen en te zien welk aanbod God doet in, door en met Jezus. Hij wil de mens optillen. Het hart vernieuwen door zijn liefde. Wie zich door de liefde laat optillen, zal de dood niet ontlopen, maar in en door de dood worden verheerlijkt. Laat je optillen en je hart vernieuwen door Gods liefde.
Suggestie: graankorrel en doopkaars
Toon in de liturgische bloemschikking of tijdens de verkondiging een graankorrel en een volle aar: ze brengen elkaar voort, maar om dat te laten gebeuren, moet de graankorrel sterven en volledig transformeren.
Of sta stil bij het symbool van een doopkaars: het vuur en licht. Het verteren en de warmte die daardoor wordt verspreidt. De relatie met Christus en de verbondenheid met Hem en elkaar bij de doop, in de paasnacht.
Deze teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
