In onze rubriek ‘Vers voor de Zondag’ blikken we vooruit op de eucharistieviering van de aanstaande zondag (of feestdag): wat vertelt het Evangelie ons? Om wat voor thema draait deze viering? Wat zou je kunnen doen om dit te onderstrepen?
8e zondag door het jaar
Vanuit het hart
Al een paar zondagen lezen we – in het Evangelie – uit de Veldrede van Jezus, een bijzondere versie van de Bergrede, nu van de hand van de evangelist Lucas. Jezus geeft een blauwdruk voor een samenleving waarin iedere mens tot zijn recht komt, waar de liefde het wint van de onverschilligheid, waar vergeving en immer omkeer mogelijk is. Kortom: een levensinstelling waarin mensen het hart op de goede plaats hebben en waarin men op de ander reageert zoals men dat voor zichzelf ook graag zou willen hebben.
Exegetische notities Evangelie
Lucas 6,39-45
De bron van dit deel van Lucas’ evangelie is ongetwijfeld Exodus 34,6-7. God is liefdevol, genadig, trouw en vergeeft misdaad en zonde. Geen enkele verkeerde, zondige handeling blijft ongestraft; ouders, kinderen en kleinkinderen kunnen boeten voor het kwaad dat eerder begaan is.
Jezus geeft onderricht en volgt de grote lijn van de wijsheidstraditie zoals in de eerste twee lezingen al uiteengezet. Hét centrale gegeven is 6,31 dat in de lijn van Leviticus 19,18 en Tobit 4,15 een wijs fundament proclameert over wederkerig handelen: bejegen een ander zoals je zelf graag bejegend wordt. De trend gaat nóg verder als Jezus het vergeldingsprincipe opheft als hij stelt dat je dient te vergeven zónder er iets voor terug te eisen. ‘Wees barmhartig’ in 6,36 gaat nóg verder door de ethiek te transcenderen. Jezus spreekt van een levenshouding die vrijmoedig is en verdraagzaam. De oudtestamentische gedachte van vergelding is er nog in enigermate; als je als mens overvloedig weet te geven, dan zal God dat ook doen. De uiterste consequentie is vervolglens dat je zelfs je vijanden dient lief te hebben (6,27.35).
Deze levenshouding van een transcenderende ethiek gaat nóg verder: oordeel vanuit een helder zicht op jezelf. Het is zaak met een zuiver geweten en met een authentieke houding over een ander te oordelen.
Dit inzicht biedt de evangelist via het beeld van de balk en de splinter.
Je innerlijke authentieke levenshouding is fundamenteel (vers 49), wordt verbeeld door de vruchten en de boom. De evangelist ontwikkelt de joodse visie tot een christelijke optiek dat spiritualiteit parallel is aan ethiek. Een goed mens met een goed innerlijk brengt goede vruchten voort, een slecht mens niet.
Focus
Onze lezingen schetsen een verbinding tussen vroeger en nu. Allereerst is sjabbat het allerbelangrijkste fundament waarop de wijsheid en de ethiek rusten. Het vroege rechtvaardigheidsbesef ten aanzien van dood en leven groeit en overstijgt het traditionele vergeldingsprincipe. Zou je mogen stellen dat wijsheid als kennis van de natuur en van het vergeldingsprincipe zijn geëvolueerd en toegespitst op het eigen innerlijk met een eigen authentieke moraliteit? Dát zou wijsheid zijn in goddelijk perspectief!
Suggestie: Voor de kinderen: een goede boom
Laat de kinderen allemaal een lekkere vrucht tekenen (appel, banaan, fantasie-fruit) en uitknippen. Ga met hen in gesprek over de goede vruchten die wij als mensen kunnen voortbrengen: aardig zijn voor elkaar, eerlijk delen, etc. Laat hen dit op hun getekende vrucht schrijven. Als twee kinderen (ongeveer) hetzelfde hebben opgeschreven, biedt dat misschien nog een mogelijkheid voor een extra uitstapje: ze zeggen / doen hetzelfde, maar ieder op zijn of haar unieke manier. Het mooiste is als alle vruchten aan het einde in een kale boom of takken (liefst echte) in de kerk kunnen worden opgehangen: aan de kale takken kunnen we niet zien wat voor boom het is (tenzij je héél veel van bomen afweet, natuurlijk), maar aan de vruchten kun je zien dat het een goede boom is.
Deze teksten en suggestie zijn genomen uit de ‘Handreikingen voor liturgie voor de zon- en feestdagen’ van Berne Media. In deze uitgave staan exegetische notities voor elke lezing en antwoordpsalm, een ‘kapstok’ voor de verkondiging, misteksten, voorbeden en diverse andere suggesties voor vieringen met gewijde of niet-gewijde voorganger. Voor meer informatie over de uitgave en een abonnement, zie de website van Berne Media.
