De meeste discussies hadden we deze vakantie over de vraag: wat is een waardig gedrag als je als toerist een kerk bezoekt? We zagen en beleefden dan ook een paar interessante casussen. Toen we in de rij stonden om de Dom in Milaan binnen te gaan, zagen we een aantal mensen, voornamelijk vrouwen, die een soort papieren zak over zich heen hadden – teveel bloot naar de mening van de poortwachters. Eenmaal binnen werd niet meer gecontroleerd of je die zak nog of nog wel correct droeg. In een andere kerk zagen we dat een vrouw een doorzichtige sjaal over haar blote armen legde, wat het erotiserend karakter ervan alleen maar verhoogde maar in de ogen van de kerkwacht wel correct was. Binnen in de kerken was het gedrag ook ‘divers’ te noemen. Er was een vrouw die in een uitdagende pose in de biechtstoel stond om gefotografeerd te worden. Anderen maakten een selfie voor een altaar of met een kunstwerk. Bij de tassencontrole aan de ingang van de kerk werden onze zakmessen eruit gevist, die we bij een kiosk konden afgeven en voor een aankoop van €5,- terugkrijgen.
Het makkelijkst is om te zeggen dat door de secularisatie de mensen niet meer weten hoe ze zich in een kerk moeten gedragen. Een generatie geleden bezocht men op vakantie een kerk om toch even een kaarsje op te steken of de sfeer van de jeugd op te snuiven, tegenwoordig omdat het in een reisgids staat. Dat vereist misschien een wat duidelijkere opvoedtoon naar de bezoekers. Op de website van de kathedraal van Como staat onder gedrag ‘passende kleding, zachtjes praten, niet bellen of roken, geen huisdieren, niet eten of drinken’. En er waren aparte ingangen voor toeristen en gelovigen. Maar wat als mensen het niet doen, wat doe je dan? Aanspreken en wegsturen? Ik was eens in een kerk waar regelmatig via de luidsprekers tot stilte werd opgeroepen, dat was storender dan het geroezemoes dat toch wel in de gotiek verdween. Je kunt de kerk ook helemaal sluiten voor bezoekers, of ze eerst een kruisje laten slaan met wijwater om te kijken of ze weten wat er wel en niet mag. Maar ook het kerklid zijn is geen garantie voor ‘waardig’ gedrag.
Maar zoals gezegd is dat de makkelijkste weg, de schuld bij de cultuur te leggen. Als kerk heb je zelf ook wat in de hand. De toegang tot de kathedraal in Milaan bedroeg minimaal €6,- (afhankelijk van het gekozen aanbod) en er was een uitgebreide merchandising in de giftshop. Dat is vast belangrijk voor de inkomsten van de kerkfabriek, maar zo presenteer je jezelf als toeristische en niet als religieuze attractie. Verder is er de suggestie van een onduidelijke of zelfs dubbele moraal. Waarom mogen korte vrouwenrokken niet en korte mannenbroeken wel (en wat is dan kort)? Waarom mogen blote vrouwenschouders niet maar met een doorzichtige doek wel? Wat voor een indruk geef je af als mensen voor een kerkbezoek een vormeloze papieren zak omgehangen krijgen? En dat van die messen, ja dat was natuurlijk onhandig van ons, maar je kunt als kerk ook een tafeltje neerzetten waarop de mensen hun spullen kunnen neerleggen op eigen verantwoordelijkheid en na afloop weer kunnen meenemen. Om de plaatselijke neringdoenden op deze manier van klanten te voorzien is voor een gastvrije kerk beneden niveau.
Kortom wat is waardig gedrag in een kerk? We kwamen er in onze gesprekken op uit dat waardigheid vooral van binnen zit. Maar hoe laat je dat dan zien, en: hebben instituties wel het recht (in onze postmoderne tijden) om voor te schrijven wat waardig gedrag is? Is dat eigenlijk nog wel mogelijk in een toeristische cultuur waar op sommige plekken mensen vanuit alle delen van de wereld – met hun eigen beelden van waardigheid – bij elkaar komen? Volgens mij kom je dan in hopeloze farizeïsche discussies over wat net wel en net niet kan terecht die niet op te lossen zijn. Maar het is ook de vraag of we zelf nog wel, in taal van de moderne seculiere mens, kunnen uitleggen waarvoor we respect vragen. Woorden als God of religieus mysterie roepen geen automatische reactie op bij mensen voor wie de kerk en het museum en de leuke winkeltjes op eenzelfde niveau staan. Als ik zo rondkijk is het meestal het gebouw zelf dat voor de meeste bezoekers al imponerend genoeg is en, afgezien van enkele excessen, ook een redelijk waardig gedrag oproept.
Een oplossing is denk ik op een hoger niveau te vinden. Als we zeggen dat je in het christendom geliefd bent zoals je bent, en dat de kerk een huis is voor iedereen die vermoeid en belast zijn (Mt 11, 28), dan zou toch de gastvrijheid voorop moeten staan. Zet de christelijke kunst die op die levensvragen een antwoord geeft in de spotlights. Een toegangskaartje lijkt me niet gepast, zijn er andere mogelijkheden om mensen te stimuleren bij te dragen aan het onderhoud? Met passende muziek kun je hard gepraat vaak al onderdrukken en zo benadrukken dat de kerk een huis van gebed is voor alle volkeren (Jes. 56,7, Mk 11, 15-19). Voor echt onpassend gedrag kun je een vriendelijke suppoost aanwijzen die in staat is een gelovig antwoord te geven. In het algemeen: stel jezelf de vraag welke indruk willen we als kerk in de vakantie meegeven, zodat mensen als ze terug zijn die goede ervaring willen voortzetten? Een hobbezak hoort daar naar mijn mening niet bij.
Beeld: Pexels.com
