Afgelopen nacht heb ik lang naar de rechtstreekse uitzending van de Oostenrijkse televisie zitten kijken. Via YouTube zag ik langzaam maar zeker meer details verschijnen over de aanslag in Wenen. In wit geklede mannen – het zijn altijd mannen – liepen met Langwaffen over de bijna uitgestorven straten van de Oostenrijkse hoofdstad. Een enkele onwetende passant blies op het koude asfalt zijn laatste adem uit, in de buik geschoten door een IS-terrorist. Stand van zaken, 9.40 in de ochtend, 3 november 2020, mijn verjaardag nota bene: vier dodelijke slachtoffers, meerdere gewonden. De politiek heeft een van de mogelijk meerdere daders doorgeschoten, een aanhanger van IS met een nepbomgordel.
door Frank Bosman
Gisteravond begonnen op de social media de vingers direct te bewegen. Als kinderen die cowboytje speelden, met hun vinger een pistool imiterend, wees men eensgezind naar de islam. Een inmiddels verwijderde tweet (met dank aan Alain Verheij) verwoordt het sentiment mooi: ‘Die aanslagen in Europa hebben echt met een zekere godsdienst te maken. Het moet gezegd worden: dit is islamitisch terrorisme.’ Via hashtags verwijst de auteur naar #nice, #lyon en #wien waarmee het drama in Oostenrijk wordt verbonden aan twee eerdere tragedies in Frankrijk. De leraar Samuel Paty die werd onthoofd nadat hij spotprenten van Mohammed had laten zien aan zijn leerlingen in Parijs. De drie kerkgangers bij de kathedraal in Nice, die niets anders deden dan bidden aan dezelfde God als de aanslagpleger. Wederom in Nice, een Grieks-orthodoxe priester neergeschoten toen hij zijn kerk afsloot.
De discussie is nu – en is eigenlijk altijd geweest – of de daders nu moslims zijn of niet, en of hun gewelddadig gedrag nu wel of niet iets met de Islam te maken heeft. Ik vind deze vraag belangrijk en interessant, maar tegelijkertijd onbelangrijk en zelfs gevaarlijk. Of moslims per definitie gevaarlijk zijn, weet ik niet. Ik ken hele lieve moslims en uiterst gewelddadige christenen. Of de islam een religie van geweld en onderdrukking is, weet ik ook niet zo precies. Maar ik ken ook christelijke brandstapels. Die hele discussie over de islam is interessant voor theologen en godsdienstwetenschappers, niet voor politici en opinieleiders. Laat me uitleggen waarom.
De slechte mensen die gisteravond – en de dagen ervoor – dood en verderf hebben gezaaid in Oostenrijk en Frankrijk, willen niets liever dan door de hele wereld aangeduid worden als typische, echte, authentieke moslims. Ten eerste geeft hun dat de zo fel begeerde status binnen de eigen bredere geloofsgemeenschap, die vaak zeer huiverig is om hen als broeders te omarmen, zowel uit pragmatische als ideologische motieven. Door ons krijgen zij alsnog de identificatie die zij zo gaarne zoeken maar in eigen kring vaak niet krijgen.
Ten tweede hopen deze slechte mensen dat de wereldgemeenschap collectief in opstand komt tegen ‘de’ islam en daarmee alle moslims. De slechteriken hopen juist dat wij alle moslims gaan associëren met geweld en onderdrukking. Waarom? Zodat we ons mee laten zuigen in een dualistisch frame. Zij tegen ons. Europa tegen de islam. Democratie tegen terreur. Gaarne zien deze boeven ons tekeergaan tegen islam en moslims. Het bevestigt hun boodschap dat het Westen hen niet blieft. En daarmee trekken ze Europa mee in een welgezochte culture war. Een dergelijke dualistische kijk op de dingen kan slechts uitmonden, in hun ogen, in de nederlaag van de een, die dan automatisch de overwinning van de ander betekent.
Ten derde is het de inzet van elke terrorist om met minimale middelen de samenleving maximaal te verstoren. Een terrorist kan niet veel, is boos, bang en alleen. En zelfs als eenmansleger is hij niet opgewassen tegen de georganiseerde misdaadbestrijding. Hij verliest het, ontegenzeggelijk. Maar naast kogels zaait hij angst in de harten van zijn medeburgers. Bang om de straat op te gaan, bang voor je naaste, die zomaar kan beginnen te schieten, bang voor elke man die er als een moslim lijkt uit te zien. Deze macht moeten we hun niet schenken; alleen dan is het onvrijwillige offer van de Franse en Oostenrijkse slachtoffers niet helemaal voor niets geweest.
